*Anavataný Malezya, Endonezya ve Güneydoðu Asya ormanlarý.

*Asurlular ve eski Mýsýrlýlar muz bitkisini tanýyorlardý.

*Muz M.Ö. 6. yüzyýldan beri Hindistan' da yetiþtirilmektedir.

*M.Ö. 2. yüzyýlda Çin'de de muz tarýmý baþladý.

*Muz bitkisi sömürgeleþtirme döneminde önce deniz yoluyla Afrika' ya oradan da Ýspanyol ve Portekizliler tarafýndan Kanarya Adalarý üzerinden Amerika kýtasýna ulaþtý.

*Araplar bu bitkiye "MUSA" adýný verdiler.

*Daha sonraki yýllarda bitkiler türlerine göre isimlendirilirken MUSA SAPIENTIUM adý verildi.

*Muzgillere MUSACEAE adý verilir.

*Yabancý dillerdeki BANANA Arapça "parmak" anlamýna gelen BANAN' dan türetilmiþ.

*Ayrýca Zaire' nin Atlantik kýyýsýndaki liman kentlerinden birinin adý da BANANA.

*Tropik ve subtropik bölgelerde 9-10 ay içersinde 4-5 metre boy atar.

*10 metreye kadar büyüyen türleri de vardýr.

*Muz meyvasýnýn 40 türü ve 250' den fazla çeþidi vardýr.

*Meyvesinin boyu 5 santimden yarým metreye kadar olan çeþitleri mevcut.

*Her muz bitkisinin üzerinde 10-20 arasý meyve bulunan 10-15 muz hevengi bulunur.
*Bir muz bitkisi 100-200 adet ve 30-40 kilogram meyve verir.

*Bilinen meyvelik muzun haricinde "Kýrmýzý Muz", "Elma Muzu" ve "Piþirmelik Muz" gibi çeþitleri vardýr.

*Meyvelik muza BANANOS, piþirilen muza PLATANOS adý veriliyor.

*Nisan ayýnda eski kökler sökülür, fideler dikilir.

*Mayýs ayýnda 3 günde bir sulamaya baþlanýr.

*Meyvenin doðumu Aðustos' da baþlar. Ekim' de meyve olgunlaþýr. Meyveler oluþurken geceleri çatýrtýlar duyulur.

*Meyve oluþurken güneþ ýþýðýna ulaþabilmek için yukarý doðru bükülür.

*Kýþa girerken, dikimden 12 hafta sonra meyve donmasýn diye kese giydirilir.

*Hasat Eylül-Ekim aylarýnda baþlar, Ocak Þubat aylarýnda yoðunlaþýr. Mart ayýnda hasat biter.

*Hevengi kesilen gövde bir daha meyva vermez.

*Bahçede yapýlacak çok iþ vardýr, çiftçi 12 ay bahçeden çýkamaz.

*Eðer tam olgunlaþana kadar dalýnda tutulursa kabuðu çatlar ve zararlýlarýn akýnýna uðrar.

*Boyu ve kalýnlýðýna göre sýnýflandýrma sýrasýnda % 40 oranýnda fire oluþur.

*Toplandýktan sonra 15 dakika su içinde tutularak sütünün (latex) akmasý beklenir, yoksa kabuðu kirlenir.

*Taþýma ve depolama sýrasýnda sýcaklýk (13,5 derece) ve nem oraný önemlidir.

*Günümüzde sadece muz taþýmacýlýðý için geliþtirilmiþ özel gemiler mevcuttur.

*Orta Amerika ülkelerinden Avrupa limanlarýna ulaþmasý 12-15 gün sürer.

*Muz tam olgunlaþmadan toplanýr ve Güney Amerika ülkelerinden Avrupa' ya gelirken yolda, ya da Avrupa' ya geldikten sonra depolarda "etilen" gazý verilerek olgunlaþtýrýlýr.

*Piyasaya verilmeden önce depolarda 4-10 gün arasý olgunlaþmasý beklenir.

*Bir muz meyvasý toplandýktan sonra ortalama 6.500 kilometre yol gelir ve yaklaþýk 1 ay sonra tüketilir.

*Yýl boyunca ortalama 26-27 derece sýcaklýk ister. Sýfýr derecenin altýnda toprak üstündeki bölümleri ölür.

*Eksi 4 derecenin altýnda toprak altýndaki bölümleri de ölür.

*Yazýn 35 derecenin üzerindeki sýcaklýklarda geliþemez.

*Nem oraný % 60' m altýna düþmemelidir.

*Bu bitki çok fazla su tükettiði için Mayýs - Kasým aylarýnda bolca sulanmalýdýr.

*Topraktan çok fazla besin çektiði için yýlda 3 kere gübrelenmesi gerekir. Muzun içersinde diðer meyvalarýn aksine çok az miktarda meyve asidi bulunur.

*Kabuðu ne kadar sarýysa içersindeki þeker miktarý o oranda fazladýr.

*Kabuðundaki kahverengi noktalar tam olgunlaþmýþ meyvanýn habercisidir.

*Orta ve Güney Amerika ülkelerinde Monokültür olarak yetiþtirildiði için hastalýk ve zararlýlara çok açýk bir meyvadýr.

*Bu sebeple çok fazla miktarda ilaçlama yapýlýr.

*Muz bahçelerine iþçilerin çýkmasý beklenmeden sürekli olarak küçük uçaklarla ilaçlama yapýlýp her yýl hektar baþýna 40 kilogram ilaçlama yapýlýr ki bu Avrupa'daki baþka meyvelerin ortalama ilaçlama miktarýnýn 10 katýdýr.

*Meyvalarýn paketlendiði mavi naylon torbalarýn iç yüzeyi de, meyveyi zararlýlardan koruyan bir ilaçla kaplýdýr.

*Ýlaçlama kalýntýsý en çok meyvanýn uçlarýnda toplandýðý için baþ ve son kýsmýnýn yenmemesi önerilir.

*15-20 yýl yoðun tarýmý yapýldýktan sonra toprak bütün verimliliðini kaybeder.

*Türkiye' ye ilk defa 1870 yýlýnda süs bitkisi olarak getirildi.

*1930 lardan sonra ekonomik amaçlý tarýmýna baþlandý.

*1950 lerde Türkiye' deki üretim ve tüketim hýzla arttý.

*150 kilometrelik Alanya-Gazipaþa-Anamur sahili muz dikimi için ideal. Bu sahil þeridinde 1 milyondan fazla muz bitkisi yetiþtiriliyor.

*Türkiye' de yetiþtirilenler Güney Çin kökenli LADY FINGER türü muzlar.

*Bu tür Tayland ve Kolombiya'da da yetiþiyor.

*Türkiye' ye ithal edilen muzlar genellikle CAVENDISH türüdür.

*Türkiye' deki üretim 1984' den sonra muz ithalatý artýnca darbe yedi.

MUZ' UN TÝCARÝ ÖNEMÝ

*Dünyada ticaret payý en yüksek olan meyva.

*Yýllýk tüketimi 90 milyon tona yakýn.

*Dünyada toplam tüketilen muz adedi 700 milyar adet.

*Sadece Almanya' da 1 milyon tondan fazla tüketilir.

*En çok yetiþtirildiði ülkeler; Guatemala, El Salvador, Nikaragua, Honduras, Costa Rica, Kolombiya ve Eguador.

*Avrupa Topluluðu 1993 yýlýnda Güney ve Orta Amerika ülkelerinden muz ithalini düzenledi.

*AB ülkelerine ithal edilecek muz en az 14 cm boyunda ve 27 mm çapýnda olmalý.

*Güney ve Orta Amerika ülkelerinde kozmetik sanayinde ve bira benzeri bir içkinin üretiminde de kullanýlýr.

*Yapraklarý evlerin damýna serilir, yazý yazýlýr ve liflerinden kumaþ dokunur, artýklarý hayvan yemi olarak deðerlendirilir.

*Muzun satýþ fiyatýnýn sadece % 20' si üretici ülkelerde kalýr, gerisi dev þirketlerin cebine girer.

*Ýþçilerin payýna da satýþ fiyatýnýn % 2' si kalýr.

*Bu sayede zengin Amerikalý ve Avrupalýlar, muzu binlerce kilometrelik taþýmacýlýðýn masrafýna raðmen kendi ülkelerinde yetiþen meyvalardan daha ucuza yerler.

*2004 yýlýnda Kolombiya' da 16.000 iþçi greve gidince muz þirketleri 25 milyon $ zarar ettiler.

*Muz iþçilerinin Orta Amerika ülkelerindeki dayanýþma örgütünün adý COLSIBA

MUZ' UN SAÐLIK AÇISINDAN ÖNEMÝ

*Muz en besleyici ve en fazla kalorili meyvalardan biridir.

*100 gramýnda 96 kalori bulunur.

*Ayrýca 100 gramýndaki 370 miligram potasyum ile en zengin potasyuma sahip meyvadýr.

*Muzun içersinde Provitamin A, E, B2, B6 ve C Vitaminleri, Niacin, Folik Asit, karbonhidrat ve bol miktarda diðer faydalý mineraller bulunur.

*Kolesterol düþürücü etkisi vardýr.

*Zaman zaman enerji depolamak isteyen sporcular ve otomobil kullanýrken yorulan sürücüler için ideal bir meyvedir.

*Ezilmiþ olarak ishale karþý etkin bir meyvedir.

*Yüksek tansiyonu önler.

*Ülser yaralarýný tedavi eder.

*Ýçersindeki sodyum ve potasyum kalbi güçlendirir.

*Mutluluk hormonlarý Serotonin ve Salsolinol muz yiyenleri rahatlatýr.

*Sporcular için "yasal doping maddesi" olarak da anýlýr.

*Besleyici özelliði sebebiyle bebek mamasý olarak kullanýlmaya uygundur.

MUZ CUMHURÝYETLERÝ

*Dünya muz ticareti üç þirketin elinde:
Chiquita' nýn üreticisi UNITED BRANDS Co. (eski United Fruit Co.),
Dole' un üreticisi STANDARD FRUIT Co. ve
DEL MONTE.

*1871 yýlýnda bu ülkelere demiryolu inþa etmeye gelip, iþçileri doyurmak için muz ticaretine baþladýlar. Demiryolu iþi battý ama muz yetiþtiriciliði tuttu. 1899' da United Fruit Co. kuruldu. U.F.C.' nin kurucularýndan biri Costa Rica devlet baþkanýnýn kýzýyla evlendi. Þirket 1900' lerin baþýnda Amerikan muz pazarýnýn % 75' ni ele geçirdi.

*Bu üç þirket toplam üretimin 2/3' nü ve toplam muz ticaretinin hemen hemen tamamýný kontrol ediyorlar.

*Orta Amerika ülkelerindeki dev tarým alanlarý, sulama tesisleri, demiryollarý, limanlar, gemiler, elektrik santralleri, otoyollar ve depolar bu þirketlere ait.

*Bazý Orta Amerika ülkelerinin toplam ekonomisinin % 50' si bu þirketler tarafýndan kontrol ediliyor.

*Vergi politikalarýný belirleyip, gümrük mevzuatýný dikte ediyorlar.

*Ýþçiler her türlü sosyal hak ve sendikalaþmadan uzak çalýþtýrýlýyor.

*4 kiþilik bir takým günde 200 muz bitkisinin hasadýný yapabilir.

*Þirketler iþçileri günde 10-18 saat çalýþtýrýrlar.

*1950' de Guatemala' da devlet baþkaný seçilen Jacobo Arbenz, muz þirketlerinin arazilerini devletleþtirince, CIA devreye girdi ve 1954 yýlýnda baþkan devrilerek yerine þirketlerin adamý Castillo Armas geçirildi.

*Ýngiliz þirketi GEEST CARIBBEAN 1992 yýlýnda binlerce hektar yaðmur ormanýný muz tarýmýna alan açmak için tahrip etti.

*1994 yýlýnda haklarýný talep eden iþçilerin üzerine ateþ açýldý 15 kiþi yaralandý.
ABD ve Avrupa Topluluðu ülkelerinde kullanýmý yasak olan hatta bazýlarýnda üretimi bile yasaklanan DBCP, Rugby ve Paraquat gibi tarým ilaçlarý bu ülkelerde bol miktarda uygulanýyor.

*DBCP ilacý yüzünden yalnýz Costa Rica' da 10.000' den fazla iþçi kýsýrlaþtý.