Kültürün yapýldýðý en eski yer Anadoludur.Dünyada 1500 civarýnda çeþidi bulunmaktadýr.
Kirazlar meyveye 5-7 yýl sonra yatarlar.Tam verime ise 10-12 yaþýnda yatarlar. Ekonomik ömürleri 20-25 yýldýr.
Ülkemizde 10 milyon. civarýnda kiraz aðacý bulunmaktadýr. Türkiyenin yýllýk üretimi 200.000 250.000 ton olup bu üretimin %10u ihraç edilmektedir.Ülkemiz koþullarýnda verim aðaç baþýna 25-30 kg.dýr Dünya sýralamasýnda ilk sýralara oynamaktayýz.
Ýlk yýllarda ara tarým olarak fið ve benzeri bitkiler yetiþtirilebilir.




ÝKLÝM VE TOPRAK ÝSTEKLERÝ:

ÝKLÝM:
Kiraz aðaçlarý sýcak bir büyüme sezonu,kýþ mevsiminde belli bir süre dinlenme,yaðmursuz bir çiçeklenme ve hasat dönemini severler.
Kiraz,soðuklama ihtiyacý yüksek bir meyve türüdür.1000 saatin üstünde soðuklama ister.Bu ihtiyacý karþýlanmaz ise düzensiz çiçeklenme ve çiçek silkmeleri görülür.
Yaklaþýk 1000 m. rakým yetiþtiricilik için idealdir.
Kýþ soðuklarýnýn 20 ºCnin altýna düþtüðü yerlerde kiraz yetiþtiriciliði yapýlmamalýdýr.
Aþýrý yaz sýcaklarý çift pistil oluþumunu,dolayýsýyla ikiz meyveyi teþvik ettiði için istenmemektedir. Çünkü böyle meyvelerin pazar deðeri yoktur.

TOPRAK:
Kiraz kireç oraný düþük,drenajý iyi,derin ve hafif topraklardan hoþlanmaktadýr.Taban suyu seviyesi 1mnin altýnda olmalýdýr.


KÝRAZIN ÇOÐALTILMASI VE ANAÇLARI:

En uygun çoðaltma metodu aþý ile çoðaltmadýr. En yaygýn aþý þekli ise durgun göz aþýsýdýr.

TOHUM ANAÇLAR:

1.KUÞ KÝRAZI(Prunus avium):Ülkemizde yaygýn kullanýlan bir araçtýr. Oldukça kuvvetlidir uzun ömürlüdür. Uyuþma problemi yoktur. Aðýr topraklardan hoþlanmaz.
2.ÝDRÝS: (Prunus mahalep):Kireçli, kumlu topraklara adaptasyonu iyidir. Aþý uyuþmazlýðý gösterebilir. Taç küçüktür, kuþ kirazýnýn %75  80 i kadardýr.
3.YABANÝ VÝÞNE: (Prinus cerasus) Kirazla uyuþmaz sorunu vardýr. Soðuklara dayanýklýdýr. Kireçli topraklarý sevmez,. Aðýr topraklara toleranslýdýr. Çok yaygýn kullanýlmaz.


KLONAL ANAÇLAR:


1.MAZZARD F 12/1 : Bakteriyel hastalýklara çok dayanýklý olup çelikle kolayca çoðaltýlabilir.
2.COLT: Hibrit olup çelikle kolaylýkla çoðaltýlabilir. Çeþitlerle uyuþmasý iyidir.
3.MAHLEB SL 64: Kurak ve kireçli topraklarda iyi geliþir. Kiraz ve viþnelerle iyi uyuþur.
4.STOCKTON MORELLO :Aðýr ve nemli topraklarda kullanýlýr. Kök ur nematoduna dayanýklýdýr. Üzerine aþýlanan çeþitleri bodurlaþma etkisine sahiptir.



ANAÇ SEÇERKEN DÝKKAT EDÝLECEK HUSUSLAR


1.Toprak yapýsý
2.Arazi topografyasý
3.Sulama imkanlarý
4.Bölgede don þiddeti
5.Çiftçinin amacý


KÝRAZIN DÖLLENME BÝYOLOJÝSÝ:

Genelde kendine kýsýr bir meyve türü olduðu unutulmamalý ve en az 4-5 birbirini dölleme özelliðine sahip çeþitle bahçe kurulmalýdýr. Ýyi bir tozlanma saðlayabilmek için çiçeklenme döneminde iki dekara bir kovan olacak þekilde arý kullanýlmalýdýr.




BAHÇE TESÝSÝ ÖNCESÝ DÝKKAT EDÝLECEK HUSUSLAR

1.Arazinin mutlaka toprak tahlili yaptýrýlmalýdýr.
2.Arazi tasfiye edilmelidir.
3.Tesviye iþleminden sonra kurak bir dönemde (Örn. Eylül ayý) 90 cm aralýk ve 90 cm derinlikte subsoiler ile patlama yapýlmalýdýr.
4.Meyilli ve yamaç yerler tercih edilmelidir.
5.Don tabaný oluþturan yerlere bahçe tesis edilmemelidir.
6.Toprak yapýsýna göre 40-50 cm ara ile drenaj kanallarý açýlmalýdýr.
7. Ormanlýk yere yakýn arazilere mümkünse bahçe kurulmamalýdýr.

BAHÇE TESÝSÝNDE DÝKKAT EDÝLECEK HUSUSLAR
1.Sýralar Kuzey-Güney istikametinde olmalýdýr.
2.Dikim mesafesi;
-Kuþ kirazý anaç ise 6x6 m veya 6x5 m.dir.
-Ýdris anaç ise 6x4 m veya 5x5 m olmalýdýr.
-Yeni klonal anaçlý fidanlarla bahçe tesisi edilecek ise daha dar mesafeler kullanýlmalýdýr.
3.%12-15 oranýnda mutlaka dölleyici çeþit kullanýlmalýdýr. Unutulmamalýdýr ki kiraz kendine kýsýr bir meyve türüdür.
4.Bir yaþlý fidanlar tercih edilmelidir.
5.Dikim ýlýman iklimli bölgelerde, sonbaharda (Kasým, Aralýk) diðer bölgelerde ilkbahar baþlangýcýnda gözler uyanmadan önce yapýlmalýdýr.
6.Güvenilir yerden fidan alýnmalýdýr.
7.Dikimi yapýlacak olan fidanlarýn köklerindeki yaralý ve kýrýk kýsýmlar makas ile temizlenir (özellikle odunsu kökler). Bu sayede söküm sýrasýnda zarar görmüþ kök parçalarý kesilerek temizlenmiþ olur (Þekil3). Daha sonra bir kap içerisinde hazýrlanan ilaçlý suya (100 lt suya 400 gr Captan + 100 gr Benlate veya 100 lt suya 400 gr Captan + 100 gr Derosal) fidan kökleri daldýrýlarak kök hastalýklarýna karþý önlem alýnýr.
8.Fidanlar söküm derinliðinde dikilmelidir.
9.Fidan dikiminde fidan çukurlarýna bir kürek yanmýþ ahýr gübresi ve/veya her fidan çukuru için 100 gr. Triple Süperfosfat ile 100gr. Amonyum Sülfat da dikim topraðýna karýþtýrýlmalýdýr.
10.Aþý noktasý kesinlikle toprak altýnda kalmamalý,toprak yüzeyinden 5 cm. yukarýda olmalýdýr.
11.Dikim sonrasý mutlaka can suyu verilmelidir.
12.Dikim sonrasý tepe kesiminde acele edilmemelidir. Fidanýn 65-75 cm yüksekliðinden aþý noktasýna ters yöndeki bir göz üzerinden tepesi vurulmalýdýr. Gözler kabardýðýnda uygulama yapýlýrsa iyi olur.


BAZI KÝRAZ ÇEÞÝTLERÝ

EARLY BURLAT: Çok erkencidir. (24 mayýs) Meyvesi iridir. Meyve %25 oranýnda çatlama yapar.Yola dayanýmý azdýr.

VÝSTA: Erkencidir .(31 mayýs) Aðaç verimi yüksektir. %3 oranýnda meyve çatlamasý yapar .

STARKS GOLD (Beyaz kiraz) : Sofralýk kalitesi iyi deðildir. Sanayiye uygun bir çeþittir. 15 Haziran civarýnda olgunlaþýr.

NOBLE: Geç olgunlaþýr. (14 Haziran) Orta verimlidir. %5 oranýnda meyve çatlamasý yapar.

LAMBERT: Çok geç olgunlaþýr .(19 Haziran) Aðaçlarý verimli olup %18 oranýnda meyve çatlamasý yapar. Yola çok dayanýklýdýr.

ZÝRAAT 0900: Türk kirazý unvanýna sahiptir. Çok geç olgunlaþýr. Parlak, koyu kýrmýzý, sert, sulu, çok iri ve kalitelidir. Hiç meyve çatlamasý yapmaz. Tozlayýcýlarý: Starks Gold, Mertor Late, Lambert, Noble, Jubilee, Bigarrea, Gaucher dir.


KÝRAZDA YILLIK BAKIM ÝÞLERÝ

TOPRAK ÝÞLEMESÝ:
Sonbaharda topraðýn 10-15 cm derinlikten iþlenmesi çok önemlidir. Bu iþleme sayesinde topraðýn fiziksel ve kimyasal özellikleri iyileþir.
Derin sürüm kesinlikle yapýlmamalýdýr.
SULAMA:
Yýllýk yaðýþýn 600 mm ve üzeri olduðu bölgelerde sulamaya ihtiyaç duyulmaz. 600 mm.nin altýnda yaðýþ alan bölgelerde ise 2-3 kez sulama yeterlidir.
Kirazda damla sulama ve mini yaðmurlama sistemleri ile sulamanýn yapýlmasý iyi olur.Kurak giden yýllarda çiçeklenme döneminde topraðýn yeterince nemli tutulmasý önemlidir.
Hasattan hemen önce verilen su meyve iriliðini etkilese de meyve eti sertliði ve tat üzerinde olumsuz etki yapar. Ayrýca bu dönemdeki sulamalar aðaç saðlýðýný da olumsuz etkiler. Hasat sonrasý sulama yeni oluþan çiçek gözlerinin geliþimi için faydalý olacaktýr.
GÜBREME:
Gübrelemede þu noktalara dikkat edilmelidir:
Ø Toprak yapýsý
Ø Sulama miktarý ve sulama þekli
Ø Aðaçlarýn yaþý ve geliþme durumlarý
Ø Aðaçlarýn verimliliði

Unutulmamalýdýr ki en doðru gübreleme toprak tahlilleri sonucu yapýlan gübrelemedir.
Ýki yýlda bir dekara 2-3 ton yanmýþ ahýr gübresi uygulanmalýdýr. Verimdeki bir aðaca ortalama 2-3 kilo amonyom sülfat, 1 kg triple süper fosfat, 1 kg potasyum uygulanmalýdýr.
Fosforlu ve potasyumlu gübreler sonbaharda uygulanmalýdýr. Azotlu gübrelerin birinci uygulamasý ilkbaharda, ikinci uygulamasý çiçek dökümü sonrasý, son uygulamasý ise hasattan sonra yapýlmalýdýr.
Gerekliliði durumda yaprak gübreleri bitki besin elementi noksanlýklarýnda kullanýlmalýdýr.

BUDAMA:
Kiraz aðaçlarý dikine büyüyen aðaçlardýr. Bu nedenle piramit veya deðiþik doruk dallý budama sistemleri tercih edilmelidir.
Kiraz ve viþnenin meyve türleri içinde en az budamaya ihtiyaç duyan türler olduðu unutulmamalýdýr.
Dikimden sonraki birkaç yýl içersinde budama ile ana dallar iyice oluþturulduktan sonra yapýlacak budamalar kuruyan tacýn iç kýsmýný sýkýþtýran çok zayýf büyüyen ve ana dallarla rekabet edebilecek obur dallarý kesmekten ibarettir.
Fidan dikildiði yýl gözler iyice kabardýðýnda 70-75 cm yükseklikteki uygun bir göz üzerindeki hafif eðimli tepe kesimi yapýlmalýdýr.
Tepesi kesilen fidana %2lik bordo bulamacý uygulanmalýdýr.
Gözler kabarýp sürgünler 2-3 cm ye ulaþýnca lidere rakip olabilecek, liderin altýnda ki 3-4 göz kopartýlarak çýkartýlmalýdýr.
Ayrýca aþý noktasýndan 40 cm yüksekliðe kadar olan sürgünler ve gözlerde çýkartýlmalýdýr. Böylece fidan üzerinde lider göz ve ana dallarý oluþturacak 4 göz býrakýlmýþ olur. Seçilen dört ana dalýn ana gövde üzerinde birbirinde 25-30 cm uzaklýkta ve ana gövde ile aralarýndaki açýnýn 45-60 derece olmasý saðlanmalýdýr.
Kirazda dal açýmý, ilk yýldan itibaren özellikle 3 yýl mutlaka yapýlmalýdýr. Dallar yere paralel konuma getirmeye çalýþýlmalýdýr.
DÝKÝMDEN ÝTÝBAREN FÝDANDA YAPILACAK BUDAMA


BÝRÝNCÝ YIL BUDAMA







Þekil-1. Ýlk dikimden sonra kamçý halindeki fidanýn kesim yapýlýrken aþý yerinden itibaren 70 cm.den tepe kesimi yapýlýr lider olarak býrakýlacak gözün hakim rüzgara karþý gelmesine dikkat edilmelidir.



Þekil-2. Gözler kabarmaya baþladýktan ve tercihen 2-3 cm sürgün oluþtuktan sonra lidere rakip olabilecek 1,2,3. sýradaki gözler koparýlýr. Ayrýca aþý noktasýndan 40 cm yüksekliðe kadar bulunan gözler ve sürgünler koparýlýr. Böylece dallanma þekilde gösterilen (A) yere paralel olarak geliþmesi saðlanýr.












Þekil-3. Ýlk 40-60 cm'de oluþan dal grubundaki sürgünler 10-15 cm boya geldiklerinde deðiþik istikametlere yönelmiþ en az 3-4 dal mandal ile geniþ açýlý olacak þekilde yatýrýlýr. Bu sayede dal üzerinde erken meyve oluþumu temin edilmiþ olur.




HASAT:

Hasat olgunluðuna eriþmiþ meyveler yani çeþide özgü renk, tad, aroma ve iriliðe ulaþmýþ meyveler sýcak olmayan saatlerde elle ve saplarý ile toplanmalýdýr.
Unutulmamalýdýr ki erken hasatta meyveler istenilen tat, aroma ve iriliðe ulaþmamýþtýr. Geç kalýndýðýnda ise meyve yumuþar, saplarý kurur ve yola dayanýmý azalýr.
Toplanan meyveler 3-5 kg lýk sepet veya kovalar konularak taþýnmalýdýr. Bir iþçi günde 50-100 kg kiraz toplayabilir.
Kiraz bahçesinde dekara 800-1000 kg'lýk ürün baþarý olarak kabul edilmelidir. Yüksek verimli çeþitlerde bu miktar 1500 kg kadar da çýkabilir.

KÝRAZ HASTALIK ve ZARARLILARI:

Kirazlarda yaygýn olarak görülen hastalýklar Bakteriyel kanser, dal yanýklýðý ve Monilyadýr.
Kirazda en çok dikkat edilmesi gerekli zararlý kiraz sineðidir.Diðer zararlýlardan kýrmýzý örümcek, kabuklu bitler, yazýcý böcek ve yaprak bükenler zaman zaman önemli sorunlar olarak karþýmýza çýkmaktadýr.
Ayrýntýlý bilgi için Tarým Ýl ve Ýlçe Müdürlüklerine baþvurunuz.


KONU PAYLASIM ADRESÝ:http://www.maydonozshow.com/forumdisplay.php/meyve_agaclari-333.html